‘Attentie’, staat op een papiersnipper aan de muur van de receptie van Arti et Amicitiae. ‘Mogen wij u op het volgende wijzen: deze tentoonstelling vergt enig geduld om te bezichtigen. Houd u daar a.u.b. rekening mee.’ Daaronder: ‘Deze tentoonstelling is mogelijk ongeschikt voor personen die last hebben van (ernstige) claustrofobie’.
Het zijn verwarrende mededelingen voor aanvang van een expositie, al helemaal als die Haperende mens heet. Uit de flyer wordt het ook niet duidelijk: ‘Haperende Mens brengt confronterende of overweldigende kunst en muziek die focust op die momenten waarop we overdonderd of verstoord worden en de controle verliezen. Ten grondslag hieraan liggen enerzijds krachten die de mens te boven gaan zoals natuurkrachten, rampen of oorlogsgeweld en anderzijds krachten die deel uitmaken van het mens-zijn: oncontroleerbare emoties, lust, liefde, ziekte en dood.’
Natuurkrachten, rampen of oorlogsgeweld? Lust, liefde, ziekte en dood? Er zit weinig anders op dan de proef op de som te nemen. Op de plattegrond zijn de werken genummerd, waardoor vanzelf een route ontstaat. In de eerste zaal staat een enorme, door de zon gebleekte schommelbank van Zeger Reyers: Leisure/on the beach. Het meurt er behoorlijk; bij nader inzien blijkt de bekleding met bladerpatroon begroeid met oranje oesterzwammen. Groe, bloei en verval: de toeschouwer dient zich bewust te worden van de nietigheid van de mens en de kwetsbaarheid van de door ons vormgegeven omgeving.
In de tweede ruimte staat een metershoge, met graszoden behangen wand van de Vlaamse kunstenaar Danny Devos. Hit the deck, Robin. I'll get us out of this. b/w But it was scary for a while, wasn't it?, heet het ding. De wand beweegt. Of preciezer: hij draait tergend langzaam om zijn as. Al draaiend wordt ook de bespijkerde achterzijde zichtbaar. Al draaiend sluit hij ook minutenlang de toegang naar de volgende zalen af. De toegang die ook de enige uitgang is; gelukkig heb ik geen last van claustrofobie.
In de volgende zaal zijn duistere houtskooltekeningen te zien van Raquel Maulwurf en polaroids van Paul Kooiker, met vlezige, schaars geklede vrouwen in erotische poses op het aanrecht of op een matje in een rommelige kamer. Op de grond ligt loom een oranje plastic slang te kronkelen - een werk van Zoro Feigl. In de volgende, verduisterde ruimte heeft de Brit Dan Walwin rekken, schroot en beddenspiralen aan het plafond bevestigd.
Intrigerend? Zeker! Gevaarlijk? Best wel. Ingrijpend of schokkend? Mwah. Haperend? Maar wat hapert er dan, en wat verbindt deze werken precies? Ook het gegeven dat onder eenzelfde noemer morgen een concert in de Melkweg plaatsvindt, en dat Haperende mens een vervolg is op de eveneens door Katja Vercouteren gecureerde tentoonstelling Collages van een haperende mens uit 2013, schept geen licht in de duisternis.
Maar wat maakt het uit; alleen het eindpunt van de expositie, de adembenemende video Tornado van Francis Alÿs, is reden genoeg voor een bezoek. Alÿs, een Belgische kunstenaar die al jaren in Mexico woont, jaagde op het kurkdroge Mexicaanse platteland tien jaar lang op tornado’s. Zodra het begin van zon’n slurf van stof en wervelende lucht zichtbaar werd, rende hij er met de camera op af. Met ware doodsverachting, tot hij in het natuurgeweld verdwijnt - hijgend, struikelend - en rook en zand het beeld vullen. Maar ook dan is er altijd nog de wetenschap dat in het oog van de tornado volledige rust heerst…
Jan Pieter Ekker