Curator Johan Pas zorgde voor wenkbrauwengefrons bij het Vlaams Blok met Tremendum et fascinosum, Latijn voor Verschrikkelijk en fascinerend in het Cultureel Centrum Berchem. In de tentoonstelling laat hij zien hoe hedendaagse Vlaamse kunstenaars bezig zijn met extreem-rechts in hun kunst. "Ik had geen enkele moeite om het Cultureel Centrum Berchem vol te hangen met het werk van grote kunstenaars", zegt Johan Pas, die op de Academie kunstactualiteit doceert, broer is van acteur Michaël Pas en neef van beeldhouwer Wilfried Pas die het Koning Boudewijnmonument maakte.
"Deze tentoonstelling zal sommige mensen ongemakkelijk maken. Dat is normaal. Als de kunstenaars gemakkelijk leesbare werken tegen extreem-rechts hadden gemaakt, dan zou niemand opkijken. Het is omdat extreem-rechts fascineert en afschuw baart, dat die werken controversieel worden", zegt Johan Pas over Tremendum et fascinosum.
De invloed van extreem-rechtse symbolen, beelden en ideeën op hedendaagse kunst wordt onmiskenbaar groter. Direct na de Tweede Wereldoorlog was het totaal onaanvaardbaar om die symbolen in kunst te gebruiken.
Punkers

"Klopt, de mensen keken ook liever niet terug op die donkere periode. Aan het einde van de jaren zestig zie je voor het eerst weer swastika's, Malthezerkruizen en doodshoofden opduiken. De Hell's Angels gebruikten die nazi-symbolen in hun kleding. Eind jaren zeventig, begin jaren tachtig gebruikten punkers en post-punkers zoals Siouxie and the Banshees, Laibach en Front 242 motieven uit de nazi-periode om de aandacht te trekken. Ze gebruiken de swastika's niet als een verwijzing naar een politieke ideologie, maar om op een politiek, totaal niet-correcte manier de aandacht op zich te vestigen."
"De betekenis van die symbolen verschoof. Dat is wat mij als kunstwetenschapper ook interesseert. Hoe verglijdt de betekenis van symbolen. Hoe gaan kunstenaars om met die woelige periode uit de geschiedenis", zegt Johan.
Luc Tuymans

Johan Pas had totaal geen moeite om werken van grote namen zoals Fred Bervoets, Guillaume Bijl, Club Moral, Jan Fabre en Luc Tuymans te krijgen voor zijn tentoonstelling. "Had ik meer budget gekregen, kon ik nog vijftig werken ophangen. Voor het opzet van de tentoonstelling was het eerst en vooral belangrijk dat er bestaande werken moesten hangen. Ik moest aantonen dat extreem-rechts inderdaad meespeelt in hun werken. En dat doet het."
"Fred Bervoets schilderde een tafereeltje uit een volkscafé met Dolf en Emmy om de invloed van extreem-rechts in zijn leefwereld te tonen. Anne-Mie Van Kerckhoven maakte een bijna sexy portret van een stervende SS-er. Danny De Vos is gefascineerd door de kick van het kwaad en liet zichzelf portretteren in een heldenpose. Liliane Vertessen integreerde het SS-symbool in haar naam en liet zichzelf fotograferen als een koele pilote", somt Johan Pas op.
Ook de nieuwste generatie kunstenaars probeert met extreem-rechts om te gaan. "Sven 't Jolle is bij het secretariaat van het Vlaams Blok een Vlaamse leeuw gaan opvragen. Hij is van die vlag de oorsprong gaan zoeken en kwam terecht bij de leeuw van Baybar, die heeft hij dan in een Arabische vorm gegoten. Vincent Geyskens onderzocht of je nog een stilleven van bokshandschoenen kan schilderen zonder te refereren aan een bepaalde partij", zegt hij.
"Je ziet op de tentoonstelling alleen werk uit 1980 tot 2000. Niet toevallig. Het Cultureel Centrum Berchem is in 1980 opengegaan. Het was de uitwerking van een idealistisch project om kunst bij de mensen te krijgen. Daarom heb ik er ook voor gekozen om de kunstwerken het hele gebouw te laten innemen."
'Tremendum et fascinosum', met werk van Bervoets, Bijl, Broucke, De Smet, Fabre, Ferreo, Lindemans en Tuymans tot 1 februari in het Cultureel Centrum Berchem, Driekoningenstraat 126, 2600 Berchem.