Vijf jaar geleden maakte Jan Hoet met ‘Middlegate’ in Geel een van zijn drie laatste legacy-tentoonstellingen. Je moet door de middelste poort vertrekken, was zijn devies toen. Hij zette de schijnwerper nogmaals op de unieke identiteit van de stad Geel, verweven met psychiatrie. 

Vijf jaar later maken Bart De Baere en Leen De Backer een vervolgtentoonstelling daarop, vertrekkend van de collectie van het M HKA. Een goede film verdient een vervolg. Zoals het een goede sequelbetaamt, heeft Middlegate II een ondertitel; ‘Het Verhaal van Dimpna’. Dat is de bron van oorsprong van Geel, deprequel, noemt men dat in filmreeksen.

De psychiatrische traditie komt immers voort uit de aanbidding van de heilige Dimpna. Haar levensverhaal leest als een thriller boordevol actuele thema’s: migratie, incest en geweld, en vandaar waanzin, maar ook de spiritualiteit waar deze tijd terug naar op zoek is. Als Ierse koningsdochter, met een vader die na de dood van haar moeder met haar wilde trouwen, vluchtte ze naar de Kempen. Haar vader volgde en onthoofdde haar.  

De gotische Sint-Dimpna bedevaartkerk  is het oorspronkelijke centrum van Geel, en daarin is dan weer de kern het koor met haar relieken en reliekschrijnen. Haar beenderen worden nu in de hoogte bewaard; de vroegere schrijnen bevinden zich daaronder. Het oudste, gepolychromeerd houten, middeleeuwse schrijn – dat zelf weer de resten van een stenen sarcofaag bevat – zal tijdens Middlegate II voor het laatst te zien zijn. Daarna wordt het weer opgeborgen in zijn laatmiddeleeuwse omhulsel. Als deze traditie nog een waarde heeft voor vandaag en morgen, dan kan hedendaagse kunst er ook een relatie mee aangaan. Dat is wat nu gebeurt.

Middlegate II neemt vier thema’s uit het leven van Dimpna als uitgangspunt en brengt daar hedendaagse kunstwerken rond samen die aanzetten tot een reflectie erop. Elk van de thema’s is verbonden met een van de vier symbolen waarmee Dimpna wordt voorgesteld. De kroon hangt samen met migratie, het zwaard staat voor geweld, het boek voor spiritualiteit, de duivel voor waanzin. Daarnaast werden vier kunstenaars uitgenodigd om elk voor een hoofdstuk een hedendaags beeld te scheppen. Elk thema heeft ook zijn eigen locatie.  

In het ‘tweede centrum van Geel’, in de Halle, het voormalig stadhuis, staat de notie van ‘geweld’ centraal. Geweld heeft te maken met grote verhalen van uitbuiting en oorlog, zoals bij de Indische kunstenaar NS Harsha die de hedendaagse stedelijkheid letterlijk laat clashen met het platteland, of de Georgische kunstenaar Koka Ramishvili die de burgeroorlog documenteert vanuit zijn slaapkamerraam. Danny De Vos probeert  door te dringen tot de beweegredenen van moordenaars. Buiten staat de schedel met levende duiven van Els Dietvorst. Geweld is verbonden met leven en dood, en gaat daardoor vaak ook over seksualiteit, zoals kunstenaars als Louise Bourgeois, Marlène Dumas of Bruce Nauman thematiseren.

In het oorspronkelijke centrum vindt ‘spiritualiteit’ als vanzelfsprekend zijn plaats in de Sint-Dimpna-kerk.  Hier maken stille, trage werken de dienst uit, van kunstenaars zoals Edith Dekindt, Philippe Van Snick, Roza El Hassan of Johan Tahon. Hun werk schrijft zich in in de atmosfeer van kerk, vaak met minieme bewegingen, zelfs intieme bewegingen, zoals bij de Amerikaanse visuele dichteres Marie Ellen Solt of de collages van de Russische kunstenaar Evgeny Granilchikov.  

Bij de kerk sluit het Gasthuismuseum aan, waar ooit naast zieken ook pelgrims werden verzorgd, volgens de traditie gebouwd op de plek waar Dimpna door haar vader werd vermoord. Hier is de andere zijde van dit verhaal te zien, de waanzin die men met de cultus wilde bestrijden. Kunstenaars als Liliane Vertessen, Rebecca Horn, Jan Cox, Barbara Kruger en Frank Theys geven hier perspectieven op het verschuiven van de verbeelding die mensen van zichzelf hebben en die ze van de wereld trachten te maken, verbeelding die zich sluit en opent. 

In dezelfde omgeving bevindt zich ook de kunstacademie van Geel, waar het vierde thema, migratie, een onderkomen vindt. Berlinde De Bruyckere, Aslan Gaisumov, Hiwa K, Almagul Menlibayeva, Ria Paquée, Tinka Pittoors en ook twee kunstenaars die aan de academie lesgeven, Inge Godelaine en Loreta Visic, zijn hier vertegenwoordigd met werken waarin de onzekere bewegelijkheid van de mens aan bod komt.

Middlegate II wil traditie en vernieuwing, lokalisering en openheid voor de wereld samenbrengen op dat heel bijzondere punt dat Geel is.