Fantastic Voyage through the Body of an Artist heet de solotentoonstelling van de Antwerpse kunstenaar Danny Devos in het Gentse KIOSK. Sinds de vroege jaren 1980 maakt hij eigenzinnige werken die flirten met de donkere kant van het bestaan. De tentoonstelling overziet pionierswerk van de begindagen met intense lichamelijke performances tot kunst die hij vandaag met behulp van AI genereert.

Het zijn de jaren 1980. Margaret Thatcher regeert met ijzeren hand Groot-Brittanië, de republikein Ronald Reagan bestuurt Amerika. De wereld is verdeeld, de oorlog voelt koud en kil. Gothic, punk en new wave vieren hoogtij als tegencultuur. Het is in deze context dat de in Vilvoorde geboren kunstenaar Danny Devos (1959) zijn eerste werken maakt.

Deze Belgische performance-pionier wil provoceren. Samen met gelijkgezinde kunstenaars als Anne-Mie Van Kerckhoven (nog steeds zijn levenspartner), Ria Pacquée en Frank Pinckers organiseert hij tussen 1981 en 1987 performances, exposities en happenings in Antwerpen: destijds het epicentrum van de kunstige tegencultuur, vaak in de legendarische Club Moral. Ze brengen edities uit, cassettes, en gestencilde publicaties. Deze groep is pril, fris, recalcitrant en ‘ondergronds’. Ze doen het lekker zelf. Hun acties laten een obsessie voor het ‘verbodene’ zien. De groep beweegt zich weg van de regels, wil ‘de kunst’ tegen de schenen schoppen.

Vandaag heeft Danny Devos een relatief bescheiden doch overzichtelijke en zeer geslaagde tentoonstelling in het Gentse KIOSK, de kunstruimte gelieerd aan de kunstschool KASK. Het parcours gaat terug naar zijn begindagen en toont voor het eerst ook waar hij de laatste jaren zoal mee bezig is. Al voor de deuren van KIOSK exposeert Devos werk, of beter gezegd: memorabilia. Fantastic Voyage Merch (2024) is een collectie van boeken en dvd’s omtrent de door de Amerikaanse Richard Fleischer geregisseerde (cult)film Fantastic Voyage (1966). Daarin volgt de kijker de bemanning van een onderzeeër die tot microscopisch klein formaat wordt gekrompen om zich in het lichaam van een gewonde wetenschapper te begeven en zo diens hersenschade te herstellen. Het is een excellente opmars naar de tentoonstelling die zich binnen ontvouwt, genaamd Fantastic Voyage through the Body of an Artist.Met de boekencollectie laat Devos meteen zien dat zijn werk naast camp ook erg politiek bewust is. Maar vooral is hij, zoals dat heet in het Engels, a league of its own. Hij mag ook bogen op een serieuze legacy: sinds 1979 realiseerde hij 174 performances in 46 steden en 12 landen, zo schrijft de site van KIOSK.

Het parcours gaat terug naar zijn begindagen en toont voor het eerst ook waar hij de laatste jaren zoal mee bezig is

Na de deuren, in de doorgangsruimte, toont Devos een reeks van 23 posters. De hele plek is er mee gevuld. Ze herhalen zichzelf, en ze zijn (bewust?) een beetje schots, scheef en bobbelig op de muren behangen. 23 Posters for Exhibitions (2023-2024) spruit voort uit een AI-programma. Devos vroeg het programma om een poster te maken van een imaginaire tentoonstelling in negentien gerenommeerde kunstinstellingen wereldwijd. Ik zie kleurige, verwrongen en vaak androgyne fotoportretten. Ze tonen mensen van Afrikaanse, Aziatische en Europese origine alsook profielen van cyborgs. Moeten dit portretten van Devos zelf voorstellen? De titels en teksten zijn ook verdraaid: Danny Eves Tar Modern Art heet een van de posters, om maar een voorbeeld te geven.

De centrale ruimte van KIOSK lijkt haast een pretparkje, vol kleine en grotere werken. Maar deze Efteling is er eentje van het donkere, zelfs van het macabere soort. Door de ruimte heen klinkt Original Soundtrack for Fantastic Voyage through the Body of an Artist (2024): een geluidssculptuur van Zeger Vetters en Jakke Jalink. Die duurt zes uur en werd speciaal voor de tentoonstelling geconcipieerd en is tijdens de openingtijden van de tentoonstelling ook te beluisteren. Tijdens mijn bezoek hoor ik in KIOSK afwisselend geluid van schurende stenen, (vooral) bakken noise, beats als machinegeweren en bijna onverstaanbaar (doch ik vermoed Engelstalig) poëtisch gegrom. Ik heb een beetje medelijden met de baliemedewerker die middenin de ruimte zit, maar zij luistert op haar oortjes naar haar eigen soundtrack.

Devos haalt in zij werk herhaaldelijk seriemoordenaars aan. Zo is er het portret van Neville Heath, een Britse sadistische moordenaar die in de zomer van 1946 twee jonge vrouwen brutaal mishandelde, martelde en vermoordde. Portrait of a Sadist (1991) toont zijn gezicht gegraveerd op een metalen plaat, hier schuin op de grond tegen de muur gepresenteerd. Ernaast hangt het gelijknamige boek Portrait of a Sadist van Paul Hill uit 1960. De cover maakt ook gewag van ‘the most sadistic sex killer of all time‘, en het is precies dat sensationalisme dat Devos hier omarmt en tegelijkertijd impliciet lijkt te bekritiseren.

Boeken over seriemoordenaars zijn in het Angelsaksische taalgebied populairder dan bij ons. Verderop in dit donkere pretpark staat de sculptuur Tower of Crime (1987): een torentje boeken die Devos verzamelde rond het thema van seriemoordenaars. Ingekapseld in een ijzeren en verroeste kooi zie ik titels zoals The Ripper (over Jack The Ripper, van Robin Odell), The Door-To-Door Killer (Thomas Downs) en De zaak Lindbergh (Ovid Demaris).

Burn Bundy Burn (1991) vind ik het sterkste werk in deze tentoonstelling. Omwille van de omvang heeft het ook een centrale plaats in de ruimte. Burn Bundy Burn is een sculptuur van een elektrische stoel waar de motorkap van een Volkswagen Kever in verwerkt zit en ook een portretfoto van een overleden persoon met een wond aan zijn hoofd. De titel van het werk refereert naar de gelijknamige slogan die honderden mensen schreeuwden toen serial killer Ted Bundy op de elektrische stoel belandde. Ze verzamelden zich 24 januari 1989 buiten aan de Florida State Prison om de executie van de man de vieren. Hij had behoorlijk wat op zijn kerfstok: met zijn Volkswagen Kever deed hij zich voor als hulpeloos en zo vermoordde hij meer dan honderd vrouwen in Washington, Utah, Idaho en Florida. Met dit werk snijdt Devos’ mes aan twee kanten: hij toont de horror van de moord en moordenaar maar ook de afschuwelijke reactie van het publiek en het gebrekkige functioneren van het Amerikaanse rechtssysteem krachtig in één sculptuur. Daarnaast ademt het werk ook sterke formele referenties naar het werk van Warhol en Rauschenberg.

Adoreert Devos geweld, of keurt hij het juist af? In zijn performances, waarvan veel documentatie te zien is in KIOSK, doet hij zichzelf leed aan. Devos smijt zich, zoals we dat in Gent zeggen: hij gaat er helemaal voor. Zo toont de video Eternity Forever de kunstenaar tijdens een performance in de Willem II Fabriek in Den Bosch in 1980. Devos sleept in zijn ontbloot bovenlijf een steen waarmee hij op de vloer de vorm van het oneindigheidsteken schraapt. Het ziet er allesbehalve comfortabel uit. Pijnlijk eigenlijk. Maar is Devos’ werk nu een afkeuring of een adoratie van geweld? De kunstenaar laat het in het midden. In zijn werk staat sado-maso voor een fuck you-attitude. Het is doordrenkt van maatschappelijke kritiek. Devos was en is punk. Dat leeft ook door in de scenografie van de tentoonstelling. Zo bestaat het meubilair uit gerecupereerde stukken die volgens de zaaltekst ’toevallig’ gevonden zijn in de kelders van het gebouw: tegenwoordig heet zoiets wellicht ‘recyclage’ of ‘ecologisch bewustzijn’. Ook in de DIY-geest: de meeste van deze indrukwekkende collectie van werken blijft in handen zijn van de kunstenaar zelf.

Sinds 2021 werkt Devos ook onder de naam DDV. Daarmee maakt hij een ommezwaai richting digitale media, het internet en artificiële intelligentie. Naast voornoemde posters aan de ingang van KIOSK laat hij ook in andere werken zien graag met AI te experimenteren. Zo leidt het invoeren van zijn naam in online programma’s tot onverwachte resultaten. Het algoritme ‘denkt’ dat ‘Devos’ verwijst naar een vergane architectuur. De zoekopdracht resulteert in beelden van leegstaande loodsen en verroeste metalen constructies. Devos maakt van die beelden posters, driedimensionale sculpturen en ook etsen, die op zich opnieuw met de computer gegenereerd zijn. Met dit type niet eerder tentoongestelde werken laat KIOSK een andere facet van Devos’ kunstenaarschap zien.

Tot slot laat Fantastic Voyage through the Body of an Artist zien over hoeveel humor Devos beschikt. Ik neem als bijvoorbeeld zijn oudere werk Hot Seats (1980): een blauwe, gezellig ouderwetsige stoel, voorzien van elektrische platen en stopcontact. Deze sculptuur omschrijft hij zelf als ‘blauw met roestig ijzer, dikke kabel voor veel elektrische stroom, in vette trillende, brakende lichamen’. Devos gebruikte de stoel ooit tijdens een performance in Club Moral, waarin hij met synthesizer, tapeloops en zijn stem muziek maakte. Ik vind het aandoenlijk, en ook grappig.

Ook humoristisch: van sommige oudere (en jongere) performances maakte de kunstenaar recentelijk ook kleine maquettes. Die tonen poppetjes als mini-Devosjes. In de tentoonstelling worden ze geactiveerd door de voorbijlopende bezoeker. Ze bewegen dan, en ze lijken zichzelf te martelen. Het werk doet me glimlachen en uiteindelijk hardop grinniken. Is dit nu gemeend? Bij Devos weet ik het eigenlijk niet. Recent zei hij in een interview nog: ‘Ik wilde kunstwerken maken die dezelfde impact hebben als een auto-ongeluk: iets dat je niet vergeet, dat je lichaam binnenkomt en in je hoofd blijft zitten, maar waar je niets mee doet.’ (1)

Alle foto’s courtesy KIOSK, Gent, fotograaf Isabelle Arthuis

(1) Danny Devos, interview met Ory Dessau, Den Haag, 18 februari 2024. Uit de zaaltekst van KIOSK

Fantastic Voyage through the Body of an Artist loopt nog tot 9 juni 2024 en is dagelijks gratis te bezoeken. www.kiosk.art

Ive Stevenheydens

is curator en schrijver